حمله قلبی در بارداری

حمله قلبی در بارداری؛ بالا بودن سن فرزندآوری و ابتلا به برخی بیماری‌های زمینه‌ای چون فشارخون یا قندخون بالا

بارداری عامل مجموعه‌ی کاملی از تغییرات هورمونی، فیزیکی و فشار روی اندام‌های حیاتی است. یکی از اندام‌های متحمل کننده فشار زیاد قلب است که همین مسئله خطر حمله قلبی در بارداری و به ویژه در هنگام زایمان را افزایش می‌دهد. این فشار به علت تغییرات فیزیولوژیکی اساسی قلب و عروق زنان در طول زمان رشد کودک است.

افزایش چشمگیر گردش‌خون همراه با عوامل دیگر احتمالاً باعث پدیداری مشکلات قلبی پیشین و پنهان می‌شود. اگرچه با مراقبت و درمان صحیح، این اثرات می توانند در طی چند هفته یا چند ماه پس از زایمان به حالت قبل برگردند و بروز حمله قلبی را کنترل کرد.

منظور از حمله قلبی در بارداری چیست؟

در دوران بارداری حتما میزان خون بدن جهت رشد جنین باید زیاد شود. ضربان قلب برای پمپاژ کردن این خون اضافه بیش از قبل بالا می رود. به همین دلیل می باشد که این فشار، امکان حمله قلبی در بارداری را بیش از پیش بالا می برد.

در کل حمله قلبی چگونه است؟

نام دیگر حملات قلبی، انفارکتوس میوکارد می‌باشد. مرگ قسمتی از ماهیچه ها در قلب را حمله قلبی می نامند. زمانی که عملیات خون رسانی به آن قسمت از ماهیچه ها از بین می رود، حملات قلبی صورت می گیرد.

در اکثر اوقات زمانی که یک لخته خون اقدام به مسدود کردن شریان تامین کننده عضله قلب کند، خون رسانی قطع می شود. در صورتی که فرد درد قفسه سینه و یا بی ثباتی الکتریکی در بافت عضله های قلب را تجربه داشته باشد، می توان گفت که برخی از ماهیچه های قلب از بین رفته است. همین مسئله عامل حمله قلبی در بارداری و سایر شرایط خواهد شد.

علائم حملات قلبی عبارتند از:

تشخیص سریع نشانه های سکته قلبی یکی از مهم ترین راه های موجود در کاهش اثرات بلند مدت حمله قلبی و نجات دادن جان فرد می باشد. برای بانوان باردار نیز این علائم حملات قلبی صدق می‌کند.

• درد قفسه سینه یا احساس ناراحتی. حمله قلبی عموما همراه با احساس فشار و سنگینی در وسط  و یا در سمت چپ قفسه سینه می باشد. که گاهی بیشتر از چند دقیقه طول می کشد و یا درد از بین رفته و دوباره بر می گردد.
• احساس ضعف، سبکی سر یا ضعف در فرد. همچنین ممکن است تعریق سرد و خاصی را در بدن خود تجربه کنید.
• درد یا ناراحتی در فک، گردن یا پشت.
• احساس درد و یا ناراحتی در بازو ها و یا همینطور در شانه ها
• تنگی نفس: تنگی نفس در اکثر اوقات با ناراحتی در قفسه سینه همراه می باشد. اما گاها برای افرادی می تواند قبل از ناراحتی در قفسه سینه، تنگی نفس به وجود بیاید.

حالت تهوع و داشتن مستمر استفراغ و یا خستگی بیش از حد را می توان از علائم حمله قلبی دانست. در بین زنان احتمال نمایان شدن این علائم بیشتر از آقایان می باشد. شایان ذکر است در هنگام زایمان بانوان، حمله قلبی توسط اعمال فیزیکی زایمان پنهان شده و تشخیص داده نشود.

علت حمله قلبی در بارداری چه مواردی است؟

به دلیل این که در اکثر موارد افراد در سن های بالا اقدام به فرزندآوری می نمایند، میزان ابتلا به حمله قلبی در بارداری در این گونه از افراد افزایش می یابد. بانوانی که در رده سنی 35 تا 40 سالگی هستند از بانوان سن 20 سال حداقل بیشتر از 5 بار احتمال درگیری با حمله قلبی را دارند.

احتمال ابتلا به حمله قلبی در خانم هایی که مسن تر هستند، به ویژه افرادی که دارای عوامل خطر مانند فشار خون بالا را دارند هستند، بالاتر می باشد.

خطر ابتلا به حمله قلبی امکان دارد در از طریق مداخله شیوه زندگی 80 درصد بیماری قلبی قابل پیشگیری است خطر ابتلا به حمله قلبی ممکن است در دوران بارداری و زایمان برای بعضی از زنان افزایش یابد و دلایل این اتفاق برای همه یکسان است. مدیریت عوامل خطر با حفظ یک شیوه زندگی سالم نه تنها در دوران بارداری و زایمان بلکه در طول زندگی شما ضروری است.

خطر حمله قلبی در بارداری توسط چه عواملی افزایش می یابد؟

عوامل خطر حمله قلبی در بارداری شامل چه مواردی است:

• پره اکلامپسی

پره اکلامپسی یکی از رایج ترین بیماری هایی است که بارداری را تحت الشعاع قرار می دهد. این بیماری در واقع یک وضعیت خاص در اثر بارداری است که با فشار خون بالا، افزایش میزان پروتئین در ادرار و دست و پاهای ورم کرده شناخته می شود.

این بیماری عموما پس از هفته ی بیستم از رشد جنین بروز می کند اما گاهی تا بعد از زایمان هم ادامه پیدا می کند. طبق گفته های موسسه‌ی پره اکلا مپسی، بانوانی که در دوران بارداری مبتلا به این نوع بیماری می شوند ۳-۴ برابر بیشتر در معرض خطر ابتلا به فشار خون بالا قرار می گیرند. همچنین خطر حمله قلبی در بارداری یا سکته در دوران بارداری برای آن ها دو برابر می شود.

۲ – دیابت بارداری

معمولا دیابت بارداری بعد از تولد نوزاد خود به خود برطرف میشود، اما خطر ابتلا به دیابت در مراحل بعدی زندگی را افزایش میدهد .از این رو حتی اگر در طی بارداری دیابت داشته اید و بعد از زایمان برطرف شد، باز هم احتمال ابتلا به حمله قلبی در شما بیشتر است.

۳– بیماری عروق کرونر قلب

قلب تامین کننده خون مورد نیاز توسط سرخرگ ها می باشد. باریک شدن سرخرگ ها وسط عوامل زیادی همچون جمع شدن چربی و یا داشتن سابقه بیماری قلبی اتفاق می افتد. در طول دوران بارداری قلب مادر نیاز به پمپاژ خون بیشتری نسبت به دوران ما قبل بارداری دارد. در نتیجه اگر دچار فشار خون بالا و همینطور چاقی هستید، امکان دارد منجر به باریک شدن سرخرگ ها و در آخر حمله قلبی شود.

۴–مسائل دریچه قلب مصنوعی

افرادی که مشکلات قلبی دارند و در طی عمل جراحی قلب دریچه ی قلب مصنوعی کار گذاشته اند در معرض خطر حمله قلبی قرار دارند. همچنین فارغ از مسئله ی دریچه ی مصنوعی، حتی بدشکلی یا خراشیدگی قلب یا دریچه های آن تحمل افزایش جریان خون را در دوران بارداری مشکل می سازد.

۵–آریتمی قلب

در دوران بارداری زمانی که ضربان قلب به دلیل میزانی که خون پمپاژ می کند، بی نظمی های کمی را دارد که این اتفاق طبیعی می باشد. البته امکان دارد ضربان شما خیلی آهسته و یا خیلی تند باشد که در صورت تشخیص این مورد، احتمالا پزشک داروهایی را برای درمان این مشکلات تجویز نماید.

ابتلای بعضی از مادران به ضربان قلب بالا در بارداری

بارداری ایجاد کننده تغییرات زیادی در بدن مادر میباشد، از جمله این تغییرات که شایع تر می باشد می توان به افزایش ضربان قلب اشاره داشت. احتمال وجود بیماری زمینه ای در مادر باردار در صورتی که تپش قلب داشته باشد نیز وجود دارد.

اگر باردار باشید بدن شما بطور مداوم برای تامین تغذیه کودک در حال رشد، سخت کار خواهد کرد. خون مورد نیاز جنین به دلیل پیشرفت در بارداری افزایش می یابد به همین علت قلب باید سریع تر بتپد تا خون بیشتری را وارد سیستم بدن سازد.

در فردی که سالم است تعداد ضربان قلب طبیعی باید در یک دقیقه بین60 تا80 عدد باشد. با این حال امکان دارد در دوران بارداری افزایش ضربان قلب تقریبا 100 عدد در یک دقیقه باشد که کاملا طبیعی است. یادمان باشد که تپش قلب و یا ضربان قلب در بارداری همیشه طبیعی نیست و احتمال این وجود دارد که شرایطی پیش آید که مادر و جنین به خطر بیفتند.

سوالی که در اینجا مطرح است این است که چه زمانی افزایش ضربان قلب در بارداری خطرناک است؟ اگر همراه با افزایش ضربان قلب درد قفسه سینه، احساس گیجی و سبکی سر، تنگی نفس حتی در حالت نشسته، سرفه مداوم و یا تپش قلب طولانی دارید توصیه میشود جهت جلوگیری از خطرات تهدید کننده برای خود و جنینتان فورا به پزشک مراجعه کنید.

علت تپش قلب در بارداری دقیقاً چیست ؟

یک اتفاق طبیعی که در طی دوران حاملگی برای اکثر مادران اتفاق می افتد، تپش قلب می باشد. اگرچه می توان عوامل مادرزادی که هنوز ناشناخته می باشند و اتفاقاتی در دوران کودکی فرد که منجر به جراحی شده است، را نیز از عوامل مبتلا شدن به تپش قلب نامید.

در موارد بسیار کمی این نوع از عوامل در نهایت میتواند منجر به آریتمی قلبی شوند. اما همچنان سوالات مهمی همچون علت مستعد بودن مادران باردار به ابتلا به آریتمی قلبی، و یا علت بروز آریتمی قلبی در طی دوره بارداری مطرح می باشند که باید به آنها پاسخ داد.

عواملی که باعث ایجاد تپش قلب و ایجاد آریتمی قلبی در دوران حاملگی می شود:

• ابتلای مادران به تپش قلب در طی دوران بارداری و بالا رفتن حجم بالای پلاسمای خون

حجم پلاسمای خون زنان در زمان دوره بارداری به میزان 40 درصد افزایش می یابد. در نتیجه این افزایش، مقدار سختی که رگ‌ها دارند کاهش پیدا می کند که در نهایت به گشاد شدن رگ‌ها منجر می شود. در دوران حاملگی حجم خون افزایش یافته و عروق خونی باز تر می شود. برای این که به جفت و جنین به صورت صحیح خون رسانی شود، این حالت اتفاق می افتد. با احتساب این موضوع افزایش تپش قلب در طی دوران بارداری افراد، کاملا عادی خواهد بود.

• ابتلای مادران به تپش قلب در طی دوران بارداری و اختلال الکتریکی در دهلیز ها

وارد شدن فشار اضافی بر روی قسمت های مختلفی از بدن از جمله قلب، دهلیز ها و همینطور جدار دهلیز ها در طی دوران بارداری به دلیل افزایش حجم پلاسما صورت می گیرد. در این صورت سلول های دهلیز قلب، تحت فشار و کشیده شدن اضافی قرار می گیرند. ایجاد این کشیدگی‌ها منجر به تحریک شدن بعضی از کانال های یونی که در جدار دهلیز ها هستند، می شود.

زمانی که این مدل از تحریک ها صورت می پذیرد، در جداره دهلیز ها اختلالات الکتریکی به وجود می آید. سرعت هدایت خون در عضله های دهلیزی به سبب تغییرات الکتریکی که ایجاد می شود، کاهش پیدا می کند. اختلالی که صورت می گیرد، باعث می شود زمان تحریک ناپذیری کوتاه شده و تعداد ضربان قلب بالاتر برود. در نتیجه، زمانی که در دهلیز ها آریتمی ایجاد شود، تپش قلب در طی دوران بارداری اتفاق می افتد.

• ابتلای مادران به تپش قلب در طی دوران بارداری و افزایش در سطح هورمون اپی نفرین و سطح آدرنالین

یکی از تغییراتی که در ساختار خونی بانوان باردار رخ می‌دهد، افزایش میزان اپی نفرین، نور اپی نفرین و آدرنالین و نورآدرنالین است. در واقع، سطح این هورمون‌ها در بانوان باردار در مقایسه با افراد معمولی حدود سی درصد بیشتر است. افزایش سطح این هورمون‌ها باعث افزایش تپش قلب در طی دوره بارداری شود. در صورتی که این شرایط اتفاق افتد، امکان مبتلا شدن مادر باردار به آریتمی قلبی بیش از پیش می باشد.

• ابتلای مادران به تپش قلب در طی دوران بارداری و پدید آمدن کانون های آریتمی نهفته

وجود کانون های آریتمی نهفته در افراد، می تواند یکی دیگر از عواملی باشد که باعث مبتلا شدن به تپش قلب در طی دوران بارداری شود. گاهی اتفاق می افتد که افراد به صورت مادرزادی در ساختار قلب خود دارای کانون های آریتمی می باشند.

خوشبختانه تاکنون این کانون ها اختلالی ایجاد نکرده اند. یکی از نتایج وجود کانون های آریتمی نهفته، ضربان های بسیار زودرس در جدار دهلیز ها می باشد. که نتیجه آن ها نامنظمی در ضربان قلب و احساس تپش قلب در طی دوران بارداری می باشد.

علائم تپش قلب در بارداری که مادر باردار آن را تجربه می‌کند؟

در دوران حاملگی، ضربان قلب در نتیجه تپش قلب صورت می گیرد. گاها امکان دارد سرگیجه نیز در اثر بروز تپش قلب شدید در فرد رخ بدهد. سنکوپ و یا از دست دادن هوشیاری از جمله علائمی می باشند که توسط این اتفاق در افراد رخ می دهد.

در صورت بروز هر کدام از این موارد مادر باردار حتما باید به پزشک متخصص مراجعه داشته باشد. از جمله راه‌های تشخیص علت تپش قلب در طی دوران بارداری، گرفتن نوار قلب و انجام آزمایش‌های خونی همچون کم خونی می باشد. گاها برای تشخیص علت دقیق تپش قلب در طی دوره حاملگی، لازم است دلایل احتمالی را حذف نمود. کلیه این موارد برای کاهش خطر حمله قلبی در بارداری انجام می شود.

چند توصیه پیشگیرانه برای کاهش خطر حمله قلبی در بارداری

توصیه می شود که هر زن بارداری خود را برنامه ریزی کند، حداقل شش ماه قبل از تخمک گذاری برای بارداری، ویتامین های پیش از قاعدگی و مکمل‌های اسید فولیک را مصرف کند. ایده اصلی این است که شناسایی هر عامل خطر در آینده حاملگی، مانند سندرم متابولیک، دیابت، فشار خون بالا، چاقی، سوء تغذیه، مصرف دخانیات و یا مواد مخدر و داروهای بالقوه درمان ممکن است قبل از ماموریت شروع و یا اصلاح شود.

همه زنان باید اقداماتی را برای نظارت بر قلب خود انجام دهند. با توجه به اینکه از هر 3 زن 1 زن وجود دارد که با برخی از انواع بیماری قلبی عروقی زندگی می کنند و تشکیل دهنده نیمی از مرگ و میرهای قلبی عروقی هستند. بنابراین حتما برای جلوگیری از حمله قلبی در بارداری، زنان باید در ابتدا از سلامت قلب خود آگاه باشند.

سخن آخر

همانطور که گفته شد در زنان باردار حمله قلبی به عواملی بستگی دارد. از جمله سابقه قبلی مشکلات قلبی، دیابت، آریتمی قلبی، سن بالا، چاقی و اضافه وزن و غیره است. در زنان سالم باردار نیز ممکن است حمله قلبی در بارداری اتفاق بیفتد.

علیرغم اطلاعات داده شده در این مقاله بعلت خطرات ناشی از خود درمانی و احتمال پیشرفت بیماری خطرناک زمینه‌ای و ایجاد عوارض ناگوار پایدار، پزشکان حاذق و مجرب در مجموعه ما می‌توانند شما را در تشخیص و درمان دقیق بیماری‌تان و جلوگیری از وقوع عواقب ناگوار مشکلتان یاری دهند. بنابراین برای درمان حتما باید به مراکز مراجعه داشته باشید.

دکتر فرزاد مریخ بیات

جراح و متخصص ارتوپدی – جراحی های فوق تخصصی دست و زانو