به پیچ خوردگی و بزرگ‌شدگی‌رگ‌ها واریس گویند. هر رگ سطحی ممکن است واریس شود، اما رگهای وریدی پا تحت بیشترین تاثیر هستند. واریس پا به دلیل افزایش فشار ناشی از ایستادن و راه رفتن عمودی در رگهای پایین بدن بوجود می‌آید.برای بسیاری از افراد، بروز رگهای واریسی و عنکبوتی به سادگی یک مسئله زیبایی است. اما برای سایرین، واریس میتواند درد و ناراحتی زیادی ایجاد کند. گاهیواریس پا درمان نشده منجر به مشکلات جدی‌تری چون خونریزی، ایجاد زخم واریس، تروموفلبیت، ترومبوز رگهای عمیق و … می‌شود.
فهرست مطالب مورد بررسی در این مقاله
تفاوت بین رگهای عنکبوتی و رگهای واریس چیست؟
آیا واریس میتواند باعث درد پا شود؟
آیا امکان از بین رفتن واریس وجود دارد؟
چرا نباید از واریس‌های دردناک چشم پوشی کرد؟
عدم درمان واریس چه عواقبی خواهد داشت؟
6خطر پنهان عدم درمان رگهای واریسی
آیا سرطان میتواند باعث ایجاد واریس شود؟
علائم واریس پا
واریس ممکن است هیچ دردی ایجاد نکند. علائم ابتلا به واریس شامل موارد زیر است:
- رگهای بنفش تیره یا آبی رنگ
- رگهای پیچ خورده و برآمده، باظاهری مثل تارهای عنکبوت روی پاهای شما
هنگامی که علائم و نشانه‌های دردناک رخ می‌دهد، احتمالاً شامل موارد زیر باشد:
- احساس درد یا سنگینی در پاها
- سوزش، ضربان، گرفتگی عضلات و تورم در پایین پاها
- درد پس از نشستن یا ایستادن به مدت طولانی
- احساس خارش در اطراف یک یا چند رگ
- تغییر رنگ و خشکی پوست در اطراف ورید واریسی
- گرفتگی عضلات پا
- تورم در مچ و قوزک پا
اگرچه هیچ روش قطعی برای جلوگیری از واریس وجود ندارد، اما با در نظر گرفتن موارد ذیل می‌توان آن را کاهش داد.
1- توصیه می‌شود برای پیشگیری از واریس و یا کاهش درد ناشی از آن از وزن خود بکاهید و ورزش کنید و از ایستادن روی پاهای خود اجتناب نمایید.
2- افراد دارای اضافه وزن، به ویژه خانم‌ها و افراد میانسال، بیشتر در معرض واریس قرار می‌گیرند. واریس نواحی مانند پا، پشت، عضلات ران، مچ پا و مچ دست را درگیر می‌کند.
رگهای خونی حامل رگهای واریسی فاقد اکسیژن هستند و به همین دلیل، رنگ آنها آبیاست. رگهای واریسی عموماً پاها (به خصوص ران‌ها و عضلات پا) را درگیر می‌کند. با این حال، از آنجا که کل رگها می‌توانند واریسی شوند، در اندام‌های دیگر مانند صورت، پوست شکم و پشت کمر نیز دیده میشوند.
مقدار خون جمع شده در رگهای واریسی اندک است و حجم خون بیشتری به قلب برمی‌گردد، با این وجود واریس برای هرکسیکه می‌داند گردش خون وی دشوار است، خطرناک محسوب می‌شود.
رگهای واریسی هنگامی رخ می‌دهند که رگها عملکرد درستی نداشته باشند. وریدها دریچه‌های یک طرفه‌ای دارند که از بازگشت جریان خون به سمت عقب جلوگیری می‌کنند. وقتی این دریچه‌ها از کار می‌افتند، خون به جای حرکت و جریان به سوی قلب، شروع به تجمع در رگ ها می‌کند. سپس رگها بزرگ میشوند. واریس اغلب روی پاها تأثیر می‌گذارد. رگهای پا، دورترین فاصله را از قلب دارند و نیروی جاذبه جریان خون را به سمت بالا دشوارتر می‌کند.انقباضات عضلانی در قسمت پایین ساق پا به عنوان پمپ عمل کرده و دیواره‌های وریدی الاستیک به بازگشت خون به قلب شما کمک می‌کنند. دریچه‌های ریز رگهای شما باز میشوند چرا که خون به سمت قلب شما جریان می‌یابد و سپس بسته می‌شود تا جریان خون به سمت عقب متوقف شود. اگر این دریچه‌ها ضعیفیا آسیب دیده باشند، خون میتواند به عقب جریانیابد و در رگ جمع شود و باعث کشیدگییا پیچ خوردگی رگها شود.نشستن یا ایستادنطولانی مدت میتواند باعث تجمع خون در رگهای پا شود و فشار داخل وریدها را افزایش دهد. رگها از افزایش فشار منبسط میشوند و همین مسئله احتمالاً باعث ضعف دیواره رگها شده و به دریچه‌ها آسیبمی‌رساند.
در موارد نادر، رگهای واریسی به دلیل سایر شرایط ایجاد میشوند که شامل:
- یک لخته خون قدیمی
- تورمیا تومور در لگن
- رگهای خونی غیرطبیعی
رگهای واریسی به خودی خود خطرناک نیستند و اگر هیچیک از مشکلات فوق‌الذکر را ایجاد نکنند، درمان لازم نیست. اما اگر آنها را داشته باشید، نشانه افزایش فشار در رگهای شما است و ممکن است لازم باشد از پاها مراقبت کنید تا در آینده از بروز مشکلات جلوگیری نمایید. این مراقبت‌ها شامل:
- پاها را تا حد ممکن بالا نگه دارید تا فشار وریدها کاهش یابد
- مراقبت زیاد از پوست و مرطوب کردن بعد از هربار دوش گرفتن یا استحمام
- جلوگیری از ایجاد برجستگی و بریدگی‌ها منتهی به زخم در پاها
- استفاده از جوراب‌های مخصوص واریس در صورت ایجاد هر گونه تورم یا ناراحتی در پاها
هیچ راهکاری برای جلوگیری کامل از واریس پا وجود ندارد. با این حال بهبود گردش خون و تون عضلانی ممکن است خطر ابتلا به رگهای واریسی را کاهش دهد یا از تشدید آن جلوگیری نماید. اقدامات مشابهی که برای درمان ناراحتی ناشی از واریس در خانه انجام می‌شود، می تواند به جلوگیری از واریس نیز کمک کند، از جمله:
- ورزش کردن
- نظارت بر وزن خود
- رژیم غذایی با فیبر بالا و نمک کم
- اجتناب از پوشیدن کفش پاشنه بلند و جوراب تنگ
- بالا نگه‌داشتن پاها
- تغییر منظم وضعیت نشستن یا ایستادن خود
روش‌های درمانی گوناگونی با هدف کاهش علائم و پیشگیری از بروز عوارض و در نهایت بهبود وضعیت برای واریس پا ارائه می‌شود. چنانچه روش‌های خودمراقبتی در درمان موثر نبود این روش‌ها توسط پزشک معالج پیشنهاد داده می‌شود. برخی از این روش‌ها شامل درمان با لیزر، بستن و پیوند رگ بواسطه برش (لیگاسیون و استریپینگ)، جراحی فلبکتومی، اسکلروتراپی، جراحی آندوسکوپیک و درمان رادیو فرکوئنسی و غیره می‌باشد.
کدام درمان را انتخاب کنیم؟
تصمیم‌گیری درباره انتخاب گزینه‌های درمانی واریس به عوامل مختلفی بستگی دارد که شامل سن، علائم و سلامت عمومی فرد است.
بازگشت رگهای واریسی به دنبال درمان داخل وریدی یا جراحی تفاوتی ندارد. اما گزارش شده که در تکنیک‌های لیزر درمانی و رادیو فرکوئنسی نسبت به جراحی بازخطر کمتری برای عوارض بعد از عمل از جمله درد کمتر و بازگشت سریعتر به فعالیت‌های عادی دارند.امروزه جراحی واریس دیگرجزو اولین گزینه‌های درمانی واریس محسوب نمی‌شود و مداخلات زودهنگام با روش‌های درمانیداخل وریدی میتواند به جلوگیری از عوارض جدی رگهای واریسیاز جمله زخم پا، ترومبوز و آسیب گسترده رگهای پا کمک کند. مشاوره اولیه با پزشک عمومی برای بحث در مورد بهترین گزینه‌های درمانی پیش رو و امکان ارجاع مناسب به یک متخصص بسیار حائز اهمیت است. پس پیش از انتخاب یک روش درمانی حتما باید چند متخصص مشورت کنید تا بهترین درمان را برگزینید.
تفاوت بین رگهای عنکبوتی و رگهای واریس چیست؟
رگهای عنکبوتی (که به آن تلانژکتازیا نیز گفته می‌شود) مجموعه‌ای از رگهای خونی کوچک هستند که نزدیک به سطح پوست ایجاد می شوند و اغلب قرمز، آبییا بنفش هستند و به شکل یک تار عنکبوت دیده میشوند. رگهای عنکبوتی روی پاها ایجاد میشوند، اما ممکن است در صورت نیزپدیدار شوند. اندازه آنها متفاوت است. در حالی که رگهای واریسی، رگ‌هایی هستند که به طور غیرطبیعی بزرگ شده و بیشتر روی پاها ظاهر میشوند. آنها به طور معمول آبی، بنفش یا رنگ پوست هستند. وریدهای واریسی به صورت عروق متسع، پیچ خورده و برآمده ظاهر میشوند که احتمالاً روی سطح پوست پدید می‌آیند.
آیا واریس میتواند باعث درد پا شود؟
بسیاری از افراد مبتلا به واریس از درد شکایت دارند که آن را به عنوان درد یا گرفتگی در پاها توصیف می‌کنند. سایر علائم شایع شامل خستگی، بی قراری، سوزش، نبض، گزگز یا سنگینی در پاها است. درد ناشی از این وریدها معمولاً با بالا بردن پاها یا پوشیدن جوراب‌های مخصوص واریس تسکین می‌یابد.
آیاامکان از بین رفتن واریس وجود دارد؟
رگهای واریسی به خودی خود از بین نمی‌روند ، اما گاهی ممکن است کمتر دیده شوند. همچنین ممکن است در بعضی مواقع متوجه شوید که علائم به طور موقت از بین رفته، خصوصاً در صورت کاهش وزن یا افزایش فعالیت بدنی شاهد کاهش علائم خواهید بود. با این حال، علائم وریدواریسی شما احتمالاً با گذشت زمان باز می‌گردند.
چرا نباید از واریس‌های دردناک چشم پوشی کرد؟
رگهای واریسی دردناک می‌توانند نشانه یک مشکل جدی‌تر مانند وجود لخته خون، زخم باز یا عفونت پوستی باشند. اگر یک ورید واریسی دارید که دردناک شده یادر حال دردناک شدن است، میتواند نشانه‌ای باشد که اتفاق جدی‌تری در حال رخ دادن است و باید به پزشک مراجعه کنید.
عدم درمان واریس چه عواقبی خواهد داشت؟
چنانچه رگهای واریسی علامت‌دار درمان نشوند، می‌توانند منجر به عوارض جدی از جمله بروز ضایعات پوستی، عفونت، خونریزی، زخم و لخته شدن خون شوند. اگر پای شما از قبل متورم باشد، عوارض ممکن است شدیدتر باشد.
6خطر پنهان عدم درمان رگهای واریسی
- تورم پا : با فشار موجود در رگها، مایعات خون می‌توانند به بافت‌های اطراف نشت کرده و تورم ایجاد کنند. علائم تورم میتواند شامل احساس سفتی در پوست، یا ایجاد احساس عدم فشار در پوست پس از درآوردن جوراب یا کفش باشد. در موارد شدیدتر، ممکن است کفش شما متناسب نباشد و پای شما بسیار متورم شود. حتی ممکن است از پوست یک مایع شفاف یا مایل به زرد تراوش کند. این علائم ممکن است با بالا بردن پا و پوشیدن جوراب‌های الاستیک مخصوص به نام جوراب‌های واریس بهبود یابد.چنانچه تورم ادامه پیدا کند، میتواند منجر به تغییراتی در پوست از جمله سفتی یا تغییر رنگ پوست شود.
- زخم‌های پوستی: واریس بواسطه ایجاد تورم با گذشت زمان میتواند منجر به تغییرات پوستی شود. وقتی این اتفاق می‌افتد، احتمال بهبود پوست حتی از جراحات جزئی نیز کم می‌شود.بافت متورم با انحصار جریان مواد مغذی و اکسیژن در بافت درگیر باعث ایجاد این مسئله می‌شود؛ مواد مغذی و اکسیژن هر دو به طور معمول به روند بهبود کمک می‌کنند. فشار مداوم بر روی بافت‌ها میتواند از بهبودی نیز جلوگیری کرده و زخم‌های غیر قابل بهبود ایجاد کند. کاهش تورم اصلی‌ترین روش درمان برای این زخم‌های غیرقابل بهبود است.
- عفونت پوستی: وقتی بافت‌ها بر اثر تورم دچار انبساط میشوند، این امر در دفاع طبیعی بدن در برابر عفونت تداخل ایجاد می‌کند. باکتری‌هایی که به طور طبیعی روی پوست وجود دارند می‌توانند وارد بدن شده و باعث ایجاد عفونت پوستی به نام سلولیت شوند. تورم ممکن است افزایشیابد و به طور کلی منجر به ایجادناحیه قرمز و گرم شود. برای درمان عفونت‌های پوستی دارو لازم است. کاهش تورم همچنین میتواند به رفع عفونت کمک کند.
- خونریزی: در رگهای واریسی مقدار خون بیشتر از حد طبیعی وجود دارد که درست زیر سطح پوست قرار گرفته است. چنانچه ورید واریس دچار ضربیا بریدگی شود، احتمالاً خونریزی قابل توجه یبیش از حد انتظار صورت خواهد گرفت. در صورت عدم پارگی پوست، ممکن است کبودی مشخصی بوجود بیاید. در صورت بزرگ بودن آسیب ممکن است خونریزی بیش از حد طبیعی طول بکشد.
- ترومبوفلبیت: احتمال لخته شدن خون در ورید واریسی بیشتر است. حداکثر 3٪ازافراد مبتلابه واریس دچار لختگی خون میشوند. این ناحیه دردناک شده، در اثر لمس گرم می‌شود و رگسفت‌تر از حد معمول خواهد شد.
- ترومبوز ورید عمقی: گاهی، در حدود 25٪ازافرادی که دچار لختگی خون در رگهای واریسی میشوند، لخته‌ها در رگهای عمیق‌تر ایجاد میشوند. ترومبوز ورید عمقی یک بیماری پزشکی جدی است که نیاز به درمان فوری پزشکی دارد.پا میتواند متورم، گرم، قرمز و دردناک شود.بزرگترین خطر این است که ممکن است بخش یا کل لخته خون تکه تکه شده و به ریه‌ها منتقل شود و باعث ایجاد وضعیت تهدید‌کننده به نام آمبولی ریوی شود.
آیا سرطان میتواند باعث ایجاد واریس شود؟
ترکیب لخته خون و التهاب که به عنوان ترومبوفلبیت سطحی شناخته می‌شود ، معمولاً در محیط رگهای واریسی اتفاق می‌افتد. سرطان ممکن است دلیل ایجاد بسیاری از بازگشت لخته‌های سطحی خون باشد که به سندرم تروسو معروف است.ترومبوفلبیت ورید عمقی با تعدادی از سرطا‌ن‌های مختلف ارتباط تنگاتنگ دارد.
و کلام آخر
رگهای واریسی بر اثر اختلال دریچه‌های رگ بوجود می‌آیند. شایع‌ترین نوع ورید واریسی، واریس پا است. همانطور که در بخش 6 خطر پنهان عدم درمان واریس گفتیم، در صورتی که فرد مبتلا به وریدهای واریسی دچار درد یا تورم شد یا علائم دیگری در وی پدیدار گشت فوراً باید با یک پزشک متخصص مشورت کرده و برای درمان مناسب اقدام نماید. چرا که این علائم نشان از وجود بیماری‌ها و مشکلات جدی دیگری است. واریس به خودی خود ممکن است باعث بروز مشکل نشود اما میتواند نشانی از مشکلات جدی‌تر باشد که نباید به سادگی از کنار آنها گذشت.
پزشک جراح و متخصص