اگر شما یا یکی از عزیزانتان برای کنترل فشار خون دارو مصرف می‌کنید، حتماً عوارض احتمالی این داروها ذهنتان مشغول کرده است. احتمالاً با ایجاد برخی نشانه‌ها نیز سؤال عوارض قرص فشار خون چیست در ذهنتان شکل گرفته است. استفاده از قرص‌های فشار خون مانند مهارکننده‌های ACE، بتا بلاکرها، مهارکننده‌های کانال کلسیم و دیورتیک‌ها سلامت قلب و عروق را بهبود می‌دهد، اما این داروها هم مثل هر داروی دیگری با برخی عوارض جانبی همراه هستند. مشورت با دکتر برای فشار خون شما را از تمام این عوارض، از احساس سرگیجه و سردرد گرفته تا مشکلات گوارشی و تغییر خلق‌و‌خو آگاه می‌کند. در این مقاله نگاهی جامع به عوارض مختلف قرص‌های فشار خون خواهیم داشت تا در صورت مشاهده این عوارض دچار نگرانی نشوید.
فهرست مطالب
- 1 چرا مصرف قرص فشار خون با عوارضی همراه است؟
- 2 عوارض اختصاصی انواع مختلف داروهای فشار خون بالا
- 3 عوارض قرص فشار خون در مردان چیست؟
- 4 عوارض قرص فشار خون در زنان چیست؟
- 5 بهترین راه‌ها برای پیشگیری از بروز عوارض قرص فشار
- 6 عوارض قرص فشار خون در دوران بارداری چیست؟
- 7 عوارض قرص فشار خون در افراد مسن چیست؟
- 8 آشنایی با عوارض ناشی از قطع قرص فشار خون
- 9 عوارض ناشی از مصرف نامنظم قرص فشار خون
- 10 عوارض خوردن دو قرص فشار خون
- 11 سخن پایانی
چرا مصرف قرص فشار خون با عوارضی همراه است؟
اول از همه باید بدانید که عوارض قرص فشار خون، بسته به نوع داروی مصرفی، میزان و طول مدت مصرف، وضعیت بیمار و حساسیت فردی متفاوت است. مصرف قرص‌های فشار خون به کنترل و کاهش فشار خون کمک می‌کند. با این حال مصرف آن ها همانند هر داروی دیگری ممکن است عوارض جانبی داشته باشد. دلیل اصلی بروز عوارض این است که داروها علاوه بر اثر مثبت خود، بر سایر سیستم‌های بدن نیز تأثیر می‌گذارند. در ادامه نگاهی دقیق‌تر به این مسئله خواهیم انداخت:
- مکانیزم تأثیر داروها: قرص‌های فشار خون به طرق مختلف عمل می‌کنند. برخی از آن‌ها با کاهش حجم خون (دیورتیک‌ها) یا کاهش ضربان قلب (بتا بلاکرها) فشار خون را کاهش می‌دهند. سایر داروها عروق را گشاد می‌کنند (مهارکننده‌های آنزیم تبدیل‌کننده آنژیوتانسین یا مهارکننده‌های ACE). هر کدام از این روش‌ها به نوعی بر سایر قسمت‌های بدن اثر می‌گذارد.
- تأثیر بر سیستم‌های مختلف بدن: وقتی دارویی مصرف می‌کنید، تنها بر یک نقطه خاص از بدن تأثیر نمی‌گذارد. برای مثال، دارویی که عروق را گشاد می‌کند شاید باعث شود که بدن آب بیشتری نگه دارد. این نکته باعث تورم دست‌ها و پاها می‌شود. یا دارویی که ضربان قلب را کاهش می‌دهد احتمالاً با احساس خستگی یا ضعف همراه است.
- واکنش‌های فردی به دارو: هر فردی ممکن است به داروها واکنش متفاوتی نشان دهد. عوامل ژنتیکی، سن، جنسیت، و حتی وضعیت کلی سلامت بر چگونگی تأثیر دارو بر بدن و بروز عوارض جانبی مؤثر است.
- تداخلات دارویی: مصرف هم‌زمان چند دارو خطر بروز عوارض جانبی را افزایش می‌دهد. برخی داروها با قرص‌های فشار خون تداخل دارند و باعث افزایش یا کاهش اثرات دارو می‌شوند که این نیز در بروز عوارض جانبی نقش دارد.
مصرف بی‌رویه این داروها گاهی اوقات باعث افت شدید و ناگهانی فشار خون می‌شود که با علائمی مانند سرگیجه، تاری دید، تعریق، تهوع، استفراغ، غش و حتی سنکوپ همراه است. همچنین در برخی افراد مسن، افت فشار خون ناشی از مصرف بیش از حد این داروها منجر به سقوط و شکستگی استخوان می‌شود. عوارض جدی دیگر این داروها شامل بروز واکنش‌های آلرژیک و حساسیت‌های شدید، نارسایی کلیه و اختلالات الکترولیتی است. بنابراین ضروری است پزشک معالج، بیمار را از نظر عوارض احتمالی تحت نظر داشته باشد.
با درک این که عوارض جانبی قرص‌های فشار خون چرا و چگونه بروز می‌کنند، بهتر با آن‌ها مقابله می‌کنید. گاهی برای پیشگیری از بروز این عوارض تعیین بهترین دارو و دوز برای شما اهمیت ویژه دارد و این ضرورت مشاوره با یک پزشک متخصص را بیش از پیش برجسته می‌کند.
عوارض اختصاصی انواع مختلف داروهای فشار خون بالا
مصرف داروهای فشار خون بالا به کنترل و کاهش فشار خون کمک می‌کند، اما این داروها ممکن است عوارض جانبی خاصی داشته باشند که آگاهی از آن‌ها می‌تواند به شما کمک کند تا بهتر با این داروها کنار بیایید. در اینجا به بررسی مهم‌ترین عوارض قرص های فشار خون بالا می‌پردازیم.
بازدارنده‌های آنزیم تبدیل‌کنندة آنژیوتانسین
داروهای این گروه از جمله کاپتوپریل، انالاپریل و لیزینوپریل، با عوارض زیر همراه هستند:
- سرفه خشک: یکی از رایج‌ترین عوارض این داروهاست که خیلی آزاردهنده است. این سرفه به خاطر تجمع برادی‌کینین در ریه‌ها اتفاق می‌افتد.
- افزایش پتاسیم خون: مهارکننده‌های آنزیم مبدل آنژیوتانسین احتمالاً باعث افزایش سطح پتاسیم در خون می‌شوند که منجر به علائمی مثل ضعف عضلانی یا آریتمی قلبی می‌شود.
- سرگیجه و افت فشار خون: به‌خصوص بعد از اولین دوز، امکان دارد فشار خون به شدت کاهش پیدا کند و این باعث سرگیجه و احساس ضعف می‌شود. این امر احتمال افتادن فرد را افزایش می‌دهد.
- اختلال در عملکرد کلیه: گاهی این داروها عملکرد کلیه را کاهش می‌دهند، به‌خصوص در افرادی که پیش‌زمینه مشکلات کلیوی دارند.
مسدودکننده‌های گیرنده بتا (بتا بلاکرها)
این نوع داروها مثل آتنولول، متوپرولول و پروپرانولول با عوارض زیر همراه هستند:
- خستگی و ضعف: مسدودکننده‌های بتا چون ضربان قلب را کاهش می‌دهند باعث کاهش انرژی و احساس خستگی می‌شوند.
- سردی دست و پا: کاهش جریان خون به اندام‌ها باعث سردی و حتی بی‌حسی در دست‌ها و پاها می‌شود.
- افسردگی و تغییرات خلق‌و‌خو: بعضی افراد احتمال دارد تغییرات خلق‌و‌خو یا حتی افسردگی را تجربه کنند.
- کاهش میل جنسی: این داروها امکان دارد باعث کاهش میل جنسی و مشکلات نعوظ در مردان شوند.
دیورتیک‌ها (Diuretics)
قرص‌های دیورتیک مانند هیدروکلروتیازید، فوروزماید، اسپیرونولاکتون عوارض زیر را به دنبال دارند:
- افزایش دفعات ادرار: یکی از شناخته‌شده‌ترین عوارض دیورتیک‌ها افزایش دفعات و حجم ادرار است، که باعث اختلال در فعالیت‌های روزانه می‌شود.
- کاهش پتاسیم خون: برخلاف مهارکننده‌های آنزیم مبدل آنژیوتانسین، برخی دیورتیک‌ها مانند هیدروکلروتیازید باعث کاهش سطح پتاسیم در خون شده و نیاز به مکمل‌های پتاسیم دارند.
- کم‌آبی بدن: استفاده از دیورتیک‌ها به کم‌آبی بدن منجر می‌شود که علائمی مانند خشکی دهان، سرگیجه و ضعف را به دنبال دارد.
- افزایش قند خون: برخی دیورتیک‌ها باعث افزایش قند خون می‌شوند که برای افراد دیابتی مشکل‌ساز است.
مسدودکننده‌های کانال کلسیم (کلسیم بلاکرها)
قرص‌هایی مثل آملودیپین، نیفدیپین و وراپامیل عوارض زیر را نشان خواهند داد:
- تورم پاها و مچ‌ها: این داروها باعث احتباس مایعات در بدن می‌شوند که معمولاً به صورت تورم در پاها و مچ‌ها بروز می‌کند.
- سردرد و سرگیجه: به دلیل تأثیرات وازودیلاتور (گشادکنندگی عروق) این داروها، فرد احتمالاً با سردرد و سرگیجه مواجه می‌شود.
- یبوست: به خصوص با داروهایی مانند وراپامیل و یبوست یک عارضه جانبی شایع است.
- افزایش ضربان قلب: نیفدیپین باعث افزایش ضربان قلب می‌شود که برای برخی افراد ناراحت‌کننده است.
مهارکننده‌های آنژیوتانسین II (ARBs)
قرص‌هایی مثل لوزارتان، والزارتان و کاندسارتان با عوارض زیر مشخص می‌شوند:
- سرگیجه: ARBs نیز مشابه مهارکننده‌های ACE باعث سرگیجه به خصوص در اوایل مصرف می‌شوند.
- افزایش پتاسیم خون: این داروها نیز سطح پتاسیم خون را افزایش می‌دهند و نیاز به نظارت دقیق دارد.
- مشکلات کلیوی: ARBs در موارد نادر باعث کاهش عملکرد کلیه می‌شوند.
قرص‌های زیر زبانی نیترات (نیتروگلیسیرین‌ها)
این داروها با گشاد کردن عروق خونی به کاهش فشار خون و بهبود جریان خون کمک می‌کنند. نیترات‌ها مانند نیتروگلیسیرین با عوارضی مانند سردرد، سرگیجه، افت فشار خون، تهوع و قرمزی پوست همراه هستند. این عوارض به دلیل گشاد شدن عروق و کاهش ناگهانی فشار خون رخ می‌دهند. البته باید بدانید که به ندرت باعث تپش قلب یا ضعف می‌شوند. داروهای کمک جنسی نباید همراه با این دسته داروها مصرف شوند. زیرا ترکیب این دو باعث کاهش ورودی خون به قلب و متأسفانه حتی مرگ می‌شود.
داروهای ترکیبی
مصرف هم‌زمان بعضی داروها مانند آملودیپین، انالاپریل، هیدروکلروتیازید و لوزارتان با حساسیت خاصی همراه است. داروهای ترکیبی معمولاً دارای ترکیبی از عوارض هر دو دسته دارویی هستند. بنابراین اغلب بیمار با طیف وسیع‌تری از عوارض جانبی مواجه می‌شود. تنظیم دقیق دوز و مدیریت عوارض جانبی در داروهای ترکیبی چالش‌برانگیز است.
باید یادآور شویم که هرگز نباید داروهای فشار خون را به دلیل عوارض جانبی به صورت خودسرانه قطع کنید. زیرا قطع ناگهانی آن‌ها به عواقب وحشتناکی مانند افزایش شدید فشار خون و حتی مرگ منجر می‌شود. همواره لازم است در مورد عوارض با پزشک خود مشورت کنید تا راه‌حل مناسبی پیدا کنید.
عوارض قرص فشار خون در مردان چیست؟
علاوه بر عوارض عمومی که پیش‌تر گفته شد از مهم‌ترین عوارض ویژه‌ای که در مردان مشاهده می‌شود، اختلال در عملکرد جنسی از قبیل کاهش میل جنسی، مشکل در نعوظ و اوج لذت جنسی است. همچنین گاهی این داروها موجب اختلالات هورمونی و کاهش تستوسترون می‌شوند که با عوارضی مانند الیگواسپرمی (پایین بودن تعداد اسپرم) یا آزواسپرمی (بدون اسپرم بودن منی) همراه است. بنابراین توصیه می‌شود مردان تحت درمان با داروهای فشار خون، به طور مرتب توسط پزشک از نظر عوارض جنسی و هورمونی مورد ارزیابی قرار گیرند تا در صورت لزوم، داروی مناسب جایگزین شود.
عوارض قرص فشار خون در زنان چیست؟
قرص‌های فشار خون در زنان نیز می‌توانند عوارض جانبی مهمی داشته باشند. از جمله این عوارض می‌توان به سردرد، سرگیجه، و خستگی اشاره کرد. همچنین، برخی از داروها ممکن است باعث تورم پاها و مچ‌ها شوند. در زنان، عوارض هورمونی نیز مشاهده می‌شود. برای مثال، برخی از داروهای فشار خون می‌توانند باعث نامنظم شدن قاعدگی یا افزایش علائم یائسگی شوند. کاهش میل جنسی و خشکی واژن نیز از دیگر عوارض ممکن است. به همین دلیل، زنان باید به طور منظم با پزشک خود در مورد عوارض احتمالی مشورت کنند و در صورت لزوم داروی مناسب‌تری دریافت کنند.
بهترین راه‌ها برای پیشگیری از بروز عوارض قرص فشار
زمانی که به مشکلات قلبی مبتلا هستید چاره‌ای جز مصرف قرص‌های فشار خون ندارید. به همین دلیل متخصصان معمولاً به روش‌های گوناگونی که در ادامه بررسی خواهیم کرد، عوارض ناخواسته‌ی این قرص‌ها را کاهش می‌دهند.
- رعایت دوز و زمان مصرف دارو بر اساس تجویز پزشک و عدم قطع مصرف دارو بدون مشورت پزشک
- انجام معاینات و آزمایشات خون به طور مرتب جهت پایش عوارض احتمالی
- اجتناب از مصرف هم‌زمان داروهایی که باعث تشدید عوارض می‌شوند مانند داروهای التهابی غیراستروئیدی
- رعایت رژیم غذایی مناسب، نمک کم و دوری از الکل و کافئین
- انجام مرتب ورزش‌های هوازی و کنترل وزن
- درمان بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت که موجب تشدید عوارض می‌شوند
- استفاده از روش‌های درمانی غیردارویی مکمل مانند تن‌آرامی و مدیریت استرس
- گزارش به پزشک جهت تنظیم مجدد دارو یا تغییر آن در صورت بروز عارضه
بنابراین با پایش مرتب وضعیت بالینی و رعایت نکات فوق، تحت نظارت پزشک از بروز یا تشدید عوارض دارویی پیشگیری کنید یا آن را به حداقل برسانید.
عوارض قرص فشار خون در دوران بارداری چیست؟
دوره بارداری بسیار حساس است و باید در این زمان در خوردن قرص‌های فشار خون دقت بالایی به خرج داد. مصرف این داروها امکان دارد به نقایص مادرزادی، سقط جنین، زایمان زودرس، کم‌وزنی نوزاد و مشکلات کلیوی جنین منجر شود. سایر داروها مانند متیل‌دوپا و لابتالول نیز باید با احتیاط مصرف شوند. تمامی مادران باید از عوارض قرص فشار خون آگاه باشند تا سلامتی‌شان به خطر نیفتند.
برخی از عوارض قرص‌های فشارخون در مادر باردار نیز شامل افت فشارخون و سرگیجه هنگام برخاستن از حالت درازکش، کم‌خونی، اختلالات الکترولیتی، زردی و آسیب کبدی است. همچنین مصرف برخی از این داروها با افزایش خطر ابتلا به دیابت بارداری همراه است. به همین دلیل لازم است خانم‌های باردار حتماً تحت نظر پزشک باشند تا اگر عارضه‌ای رخ داد فوراً به پزشک اطلاع دهند.
عوارض قرص فشار خون در افراد مسن چیست؟
در افراد مسن به دلیل کاهش عملکرد کلیه‌ها و کبد، داروها به کندی از بدن دفع می‌شوند. همچنین با افزایش سن، حساسیت به عوارض داروها نیز بیشتر می‌شود. بنابراین در افراد مسن‌تر، احتمال بروز عوارض جانبی ناشی از مصرف قرص‌های فشارخون بالاتر است. مهم‌ترین عوارض قرص‌های فشار خون شامل موارد زیر است.
- افت فشارخون و سرگیجه هنگام برخاستن از حالت نشسته یا خوابیده
- خستگی و ضعف عضلانی
- اختلالات خواب و بی‌خوابی
- از دست دادن اشتها و کاهش وزن
- تپش قلب و تنگی نفس
علاوه بر عوارض فوق عوارض جدی‌تری شامل نارسایی کلیه و عوارض قلبی نیز در سالمندان بیشتر دیده می‌شود. بنابراین انتخاب مناسب‌ترین دارو با توجه به شرایط سالمندان با توجه به معاینات و آزمایش‌های منظم برای بررسی عوارض احتمالی و تنظیم دوز دارو بسیار مهم است. رعایت رژیم غذایی، فعالیت بدنی مناسب و پرهیز از مصرف الکل و دخانیات نیز در کاهش عوارض مؤثر خواهد بود.
آشنایی با عوارض ناشی از قطع قرص فشار خون
قطع مصرف ناگهانی قرص‌های فشارخون عوارض جدی‌ای به همراه دارد. افزایش شدید و ناگهانی فشارخون پس از قطع مصرف دارو، شایع‌ترین عارضه است که با خطر سکته قلبی یا مغزی همراه است. بنابراین عوارض قرص فشار خون همیشه ناشی از مصرف نیستند، بلکه در صورتی که قبلاً داروی خاصی مصرف می‌کردید با قطع آن احتمالاً عوارض زیر را تجربه می‌کنید:
- سردرد
- تهوع و استفراغ
- تپش قلب
- درد قفسه سینه
- تنگی نفس
- اضطراب و بی‌قراری
قطع مصرف قرص فشار حتی در برخی افراد منجر به بروز حملات صرع نیز می‌شود. بنابراین توصیه می‌کنیم هرگز بدون مشورت پزشک، مصرف قرص‌های فشارخون را قطع نکنید. قطع مصرف باید به تدریج انجام شود. همچنین اندازه‌گیری مرتب فشارخون و کنترل علائم حین قطع دارو ضروری است.
عوارض ناشی از مصرف نامنظم قرص فشار خون
علاوه بر قطع دارو حتی مصرف نامنظم داروهای فشار خون هم عوارض جدی‌ای به همراه دارد. از جمله مهم‌ترین عوارض خوردن قرص فشار خون بالا به صورت نامنظم، افزایش نوسانات فشار خون، عدم کنترل فشار خون و افزایش خطر سکته‌های قلبی و مغزی است. علاوه بر این، مصرف نامنظم دارو گاهی منجر به عوارض جانبی مرتبط با خود دارو می‌شود. به‌عنوان‌مثال، مصرف نادرست مسکن‌ها و داروهای کاهنده فشار خون شاید موجب سرگیجه، سردرد، تهوع و حتی خون‌ریزی گوارشی شود.
به طور کلی، پیروی از دستورات پزشک و مصرف به موقع و به اندازه کافی داروهای تجویز‌شده، نقش بسزایی در پیشگیری از عوارض جدی ناشی از مصرف نامنظم دارو دارد. همچنین آگاهی از عوارض احتمالی و رعایت نکات ایمنی در مصرف داروهای فشار خون از بروز عواقب وخیم جلوگیری می‌کند.
عوارض خوردن دو قرص فشار خون
شاید این سؤال برایتان پیش آمده باشد که مصرف دو قرص چه عوارضی در پی دارد. مصرف دو قرص فشار خون به صورت هم‌زمان عوارضی جدی و حتی مرگباری خواهد داشت. افت ناگهانی و شدید فشار خون یکی از مهم‌ترین عوارض مصرف بیش از حد داروهای فشار خون است. این امر منجر به سرگیجه، تاری دید، ضعف و بی‌حالی، تعریق، تهوع و استفراغ می‌شود. همچنین افت فشار خون خطر سکته‌های قلبی و مغزی را افزایش می‌دهد. علاوه بر این، خوردن دو قرص فشار خون به صورت هم‌زمان احتمال دارد به اختلالات الکترولیتی و عملکردی کلیه منجر شود.
مصرف بی‌رویه داروهای فشار بدون تجویز پزشک آسیب‌های جبران‌ناپذیری به بدن وارد می‌کند. در صورت مصرف اشتباه یا بیش از حد داروهای فشار خون باید به موقع اقدامات درمانی لازم را انجام داد.
سخن پایانی
حال که فهمیدیم عوارض قرص فشار خون چیست باید تأکید کنیم که هیچ‌کدام از این عوارض نباید باعث شود خودسرانه دارو را کنار بگذاریم. این داروها به قدری حیاتی هستند که با قطع آن حتی احتمال دارد با عوارض مهلکی مثل مرگ روبرو شوید. پس اگر مبتلا به فشار خون بالا هستید توصیه می‌کنیم حتماً داروهایتان را طبق دستور پزشک مصرف کنید و در صورت بروز هرگونه عارضه‌ای به کلینیک قلب دکتر هومان مراجعه نمایند. پزشکان ما آمادگی دارند تا شرایط شما را به بهترین شکل ممکن بسنجند و بهترین راهکار را برای کاهش عوارض فشار خون در اختیار شما قرار دهند. اکنون بهتر از هر زمان دیگری درک می‌کنیم که چرا باید در روند درمان جدیت لازم را داشته باشیم.
