افتادگی دریچه میترال مادرزادی یک بیماری قلبی است که در آن یک یا هر دو لت دریچه میترال به سمت دهلیز چپ بیرون می‌زند. علت دقیق آن مشخص نیست؛ اما عوامل ژنتیکی و محیطی هر دو در ایجاد این بیماری نقش دارند. در اکثر افراد مبتلا به این بیماری، هیچ علائمی وجود ندارد. با این حال در برخی ممکن است علائم زیر از جمله تپش قلب، احساس سیری در قفسه سینه، تنگی نفس، سرگیجه، سبکی سر، خستگی، درد قفسه سینه ظاهر شود. در موارد نادری که افتادگی در دریچه میترال باعث نارسایی قلبی شود، ممکن است به جراحی برای ترمیم یا تعویض دریچه میترال نیاز باشد. هیچ راه شناخته‌شده‌ای برای پیشگیری از افتادگی دریچه میترال قلب وجود ندارد؛ اگر به افتادگی دریچه میترال قلب مادرزادی مبتلا هستید، مهم است که تحت نظر بهترین فوق تخصص دریچه میترال باشید تا از پیشرفت بیماری جلوگیری شود.
فهرست مطالب
آیا اختلال در دریچه میترال، مادرزادی است؟
در ابتدا و قبل از اینکه درباره این بیماری و جزئیات علائم، تشخیص و درمانش حرف بزنیم لازم است به این سؤال پاسخ دهیم که آیا اختلال دریچه میترال، مادرزادی است؟ پاسخ به این سؤال مثبت است. بله! افتادگی دریچه میترال، مادرزادی است؛ اما همه موارد ابتلا به این بیماری در نتیجه توارث و عوامل مادرزادی ایجاد نمی‌شود. در بسیاری از موارد فرد، ویژگی‌های فیزیکی دارد که می‌تواند او را مستعد این بیماری کند و در صورتی که به موقع تشخیص داده نشود، می‌تواند در آینده در دریچه میترال اختلال ایجاد کند.
با این حال بیشترین موارد شایع افتادگی در دریچه میترال به مسئله مادرزادی بودن ارجاع داده میشود و فرزندان به صورت مادرزادی با این عارضه به دنیا می‌آیند. برای همین هم در حال حاضر در بدو تولد و در ماه‌های ابتدایی تولد معاینات قلبی جدی از کودکان به عمل می‌آید تا در صورت ابتلا به این بیماری در همان سنین پایین که بهترین زمان هم محسوب میشود اقدامات درمانی پی گرفته شود.
بنا به گفته پزشکان اختلال دریچه میترال هیچ تفاوتی با سایر عوامل ایجادکننده این بیماری ندارد و در همه موارد، فرد علائم و شرایط یکسانی را تجربه می‌کند. با این حال عمده پزشکان می‌گویند که این بیماری چندان نگران‌کننده نیست و هم درمان قطعی دارد و هم اینکه در موارد غیر حاد می‌توان آن را بدون درمان رها کرد. اطمینان پزشکان در این زمینه چنان است که می‌گویند حتی با داشتن این عارضه می‌توانید قهرمان المپیک شوید کما اینکه در تاریخ المپیک چند قهرمان با عارضه افتادن دریچه دو لتی داشتیم.
درباره افتادگی دریچه میترال مادرزادی
پرولاپس دريچه ميترال یک عارضه خوش‌خیم در قلب است. این عارضه زمانی خود را نشان میدهد که قلب در حالت انقباضی قرار گرفته است و قرار است خون را به سمت ریه پمپاژ کند. در این وضعیت بنا به دلایل مختلف دریچه‌ای که میان بطن و دهلیز وجود دارد بسته نمی‌شود. در واقع در زمان انقباض قلب دریچه میترال کمی به سمت دهلیز، حالت برجسته پیدا می‌کند و این مسئله موجب میشود که ارتباط میان دو بخش تحتانی و فوقانی قلب قطع نشود. این وضعیتی که توصیف کردیم چه در آنهایی که افتادگی دریچه دو لتی مادرزادی دارند و چه آنهایی که بعدها به این بیماری دچار می‌شوند یکسان است. به صورت کلی در هر بار ضربان قلبی که داریم قلب خون را به سمت ریه‌ها برای دریافت اکسیژن پمپاژ می‌کند. این فرایند هم شامل یک بار باز و بسته شدن دریچه میترال میشود. نکته مهم اما اینجاست که بسته شدن دریچه دو لتی در هنگام انقباض و پمپ کردن خون به سمت ریه‌ها اقدامی است که تأثیر مستقیمی روی کارکرد قلب دارد.
چون اگر این دریچه بسته نشود یا نیمه باز باشد قلب نمی‌تواند همه خونی که در یک ضربان در آن جمع شده را پمپ کند. اینجا همان جایی است که افتادن دریچه میترال اثرش را می‌گذارد. در واقع وقتی دو لته دریچه میترال به خوبی بسته نشود کمی خون از نیمه فوقانی قلب به نیمه تحتانی آن نشت می‌کند و برای همین قلب در هر ضربان نمی‌تواند به اندازه همه توانش خون به اندام‌ها برساند. طبیعی است که این مسئله می‌تواند با علائمی در بیمار همراه باشد.
البته از آنجایی که چند بار در اینجا تأکید کردیم که این بیماری خوش‌خیم است و خطرناک نیست باید به این نکته توجه کنیم که علائم نشتی خون در بیمار در مراحل مختلف پیشرفت بیماری متفاوت است؛ اگر افتادن دریچه دو لتی چندان جدی نباشد و قابلیتی هم برای پیشرفت نداشته باشد ممکن است حتی پزشکان توصیه کنند که درمان‌های جدی برای آن پی گرفته نشود و شخص تا پایان زندگی‌اش با همین کیفیت دریچه میترال زندگی کند؛ اما اگر میزان نشتی خون زیاد باشد چنان که روی فعالیت سایر اندام‌ها تأثیر بگذارد چاره‌ای جز درمان وجود ندارد.
افتادگی دریچه میترال قلب مادرزادی را چگونه تشخیص دهیم؟
افتادگی دریچه میترال قلب مادرزادی بیماری بسیار خطرناکی است؛ اما گاهی اوقات افراد آن را جدی نمی‌گیرند. خواندن این مقاله به شما کمک می‌کند تا بدانید که چه زمانی باید این مسئله را جدی گرفت و چه زمانی باید به دنبال درمان آن بود.
افتادگی دریچه میترال ممکن است به علت عوامل ژنتیکی و ارثی وابسته باشد. برخی از این عوامل شامل موارد زیر می‌شوند:
- نقص در توسعه و ساختار دریچه دو لتی از زمان تشکیل قلب در دوران جنینی
- تغییرات در ژن‌ها که باعث ضعف عضله قلبی و ناقص بودن دریچه میترال می‌شوند.
- وجود سندرم‌های ژنتیکی مانند سندرم مارفان که می‌تواند به افتادن دریچه دو لتی منجر شود.
درمان افتادن دریچه دو لتی به صورت مادرزادی ممکن است شامل درمان دارویی یا جراحی باشد. درمان دارویی معمولاً برای کنترل علائم و پیشگیری از پیشرفت بیماری استفاده میشود. در برخی موارد، جراحی برای تعویض یا ترمیم دریچه میترال لازم است.
مشکلات دریچه‌های قلبی می‌تواند با استفاده از متد‌های مختلفی مانند اکوکاردیوگرافی (استفاده از امواج صوتی برای تصویربرداری قلب) صورت بگیرد. این روش به پزشک کمک می‌کند تا ساختار و عملکرد دریچه میترال را بررسی کند و تشخیص دقیقی از افتادن دریچه دو لتی بدهد.
مهم است که برای تشخیص دقیق و درمان مناسب اختلال دریچه میترال مادرزادی با پزشک متخصص قلب و عروق خود مشورت کنید. پزشک شما بر اساس علائم، نتایج آزمایشات و تاریخچه پزشکی شما، تشخیص و درمانی مناسب را تعیین خواهد کرد.
درمان افتادگی دریچه میترال قلب مادرزادی
برای همه افرادی که علائمی از افتادن در دریچه میترال را در خود احساس می‌کنند؛ اما به پزشک مراجعه نکرده‌اند این سؤال ایجاد میشود که آیا امکان درمان خودکار افتادن در دریچه میترال مادرزادی وجود دارد؟ نکته جالب‌تر این است که پاسخ به این سؤال یک بله مشروط است. پرولاپس دریچه میترال که به اختصار MVP نامیده میشود در بسیاری از موارد ممکن است به صورت خودکار و بدون انجام درمانی ترمیم شود و دیگر جای نگرانی نباشد؛ اگر پرولاپس خفیف و بدون علامت باشد، ممکن است نیازی به درمان نباشد و این بیماری خودبه‌خود برطرف شود.
با این حال اگر پرولاپس شدید باشد و علائمی مانند درد قفسه سینه، خستگی یا تنگی نفس ایجاد کند، ممکن است درمان لازم باشد. گزینه‌های درمانی برای MVP شامل داروهایی مانند مسدودکننده‌های بتا، دیورتیک‌ها و داروهای ضد آریتمی برای مدیریت علائم و جلوگیری از عوارض است. در برخی موارد بسیار پیشرفته و با میزان نشتی بالای خون ممکن است جراحی برای تعمیر یا تعویض دریچه لازم باشد؛ بنابراین برخی موارد خاص آن به صورت خودکار درمان می‌شوند و در سایر موارد برنامه درمانی به شدت بیماری و وجود علائم بستگی دارد.
رابطه افتادگی دریچه میترال قلب مادرزادی با بافت‌های هم‌بند
یکی از مواردی که می‌تواند منجر به افتادگی دریچه میترال شود کیفیت بافت‌های هم‌بند است. این موردی است که در حال حاضر در دسته‌بندی‌های میزان فراوانی افتادگی در دریچه میترال هم به وفور دیده میشود. برای نمونه در گزارش‌های منتشرشده درباره میزان فراوانی افتادن دریچه دو لتی آمده که فراوانی این بیماری در میان زنان بیشتر از مردان است. تحقیقات زیادی این مسئله را به کیفیت بافت هم‌بند زنان نسبت داده‌اند. برای درک بهتر این مسئله باید بدانید که بافت‌های هم‌بند چه هستند و چه کارکردی دارند. بافت هم‌بند بافتی است که از سایر بافت‌های بدن حفاظت می‌کند. بافت‌های بدن به چهار دسته پوششی، پیوندی، ماهیچه‌ای و عصبی تقسیم می‌شوند که بافت پیوندی یا همان بافت هم‌بند بیشترین فراوانی را در میان سایر بافت‌ها دارد. نکته مهم دیگر اینکه جنس لته‌هایی که دریچه دو لتی را در قلب می‌بندد از جنس بافت هم‌بند هستند.
برای همین احتمال وجود این عارضه در افرادی که به صورت توارثی این بیماری را داشته‌اند زیاد است. اغلب اگر افرادی در خانواده یا نسل‌های قبل نمونه‌هایی را داشته‌اند که بافت هم‌بندی شل یا لزجی داشته‌اند اکنون هم شانس ابتلا به این بیماری را دارند. در واقع بافت‌های شل و لزج هم‌بند مستعد ایجاد این عارضه در قلب هستند؛ برای همین اگر در سنین کودکی این بیماری تشخیص داده شود تلاش میشود تا با درمان‌های دارویی کیفیت این بافت‌ها را بالا ببرند.
علائم افتادگی دریچه میترال قلب مادرزادی چیست؟
همان‌طور که گفتیم افتادگی دریچه میترال قلب مادرزادی ممکن است سال‌ها بدون هیچ علامتی در بدن شما وجود داشته باشد و شما بدون اینکه بدانید به این عارضه مبتلا هستید با آن زندگی کنید؛ اما اگر میزان پیشرفت این بیماری زیاد بود چه؟ در این صورت چه علامت‌هایی در بدن ایجاد میشود و چگونه می‌توان تشخیص داد که به این بیماری دچار هستیم؟ مهم‌ترین علائم اختلال دریچه میترال مادرزادی عبارت‌اند از:
- ضربان قلب تند یا نامنظم (آریتمی)
- سرگیجه یا سبکی سر
- تنگی نفس، به ویژه حین ورزش یا زمانی که صاف دراز کشیده‌اید.
- درد قفسه سینه
- خستگی
- تپش قلب (احساس ضربان قلب سریع یا نامنظم)
توجه به این نکته ضروری است که این علائم ممکن است بسته به درجه پرولاپس موجود، متفاوت باشند و هر فردی ممکن است علائم متفاوتی را تجربه کند؛ اگر هر یک از این علائم را تجربه کردید، توصیه میشود برای تعیین علت زمینه‌ای و برنامه درمانی مناسب با پزشک خود ملاقاتی داشته باشید.
افتادگی دریچه میترال قلب مادرزادی چه زمانی خطرناک است؟
با آنکه تأکید کردیم که این بیماری چندان جای نگرانی ایجاد نمی‌کند؛ اما ضروری است کمی درباره موقعیت‌های خطرناکی که این بیماری ایجاد می‌کند حرف بزنیم. لازم به یادآوری است که تنها ۲ درصد از موارد افتادگی دریچه میترال قلب مادرزادی می‌توانند خطرناک باشند و درمان‌های سنگینی چون جراحی قلب را در پی داشته باشند.
در برخی موارد، افتادن دریچه میترال می‌تواند منجر به نارسایی دریچه دو لتی شود. این مسئله زمانی رخ میدهد که خون به سمت بخش تحتانی قلب و از طریق دریچه نشت می‌کند. چنین وضعیتی می‌تواند باعث عوارضی مانند نارسایی قلبی، اندوکاردیت عفونی، فیبریلاسیون دهلیزی و آریتمی بطنی شود. برخی از این بیماری‌ها ممکن است منجر به مرگ ناگهانی قلبی شوند.
برای همین اگر به دنبال درمانی برای افتادن دریچه میترال هستید باید ابتدا میزان پیشرفت این بیماری را بررسی کنید. نوع درمان این بیماری را شدت افتادگی و وجود علائم آن تعیین می‌کند. در مجموع عمل جراحی که برای تعویض دریچه انجام میشود در مواقعی صورت می‌گیرد که قلب به دلیل فعالیت نادرست دریچه کارکردش را از دست میدهد و لازم است که چنین دریچه‌ای نصب شود. اغلب برای این کار دریچه‌های فلزی به جای دریچه دو لتی نصب میشود که بسیار کارایی بالایی دارند و اغلب تا پایان عمر فرد کار می‌کنند.
با این حال استفاده از این دریچه‌ها یک مسئله جانبی را هم با خود به همراه دارد. آن هم اینکه بعد از عمل جراحی فرد باید تا آخر عمر خود داروی انعقاد خون مصرف کند. برای همین پزشکان می‌گویند که عمل جراحی دریچه قلب بیماری شما را برطرف نمی‌کند؛ بلکه شما را از یک بیمار به بیمار دیگری تبدیل می‌کند.
افتادگی دریچه میترال مادرزادی؛ روش‌های ترمیمی دریچه میترال قلب
واقعیت این است که پزشکان، روش‌های ترمیمی را برای از بین بردن افتادگی دریچه میترال قلب مادرزادی به روش‌های تعویضی ترجیح می‌دهند. دلیلش را در پاراگراف آخر بند قبلی توضیح دادیم؛ چون به کمک درمان‌های ترمیمی بیماری شما از بین می‌رود؛ اما به روش درمان‌های تعویضی یا همان جراحی شما تا آخر عمر بیمار باقی می‌مانید.
از سوی دیگر درمان‌های اختلال در دریچه میترال یک زمان طلایی برای تشخیص و درمان دارند. این زمان طلایی در سنین کودکی، نوجوانی و در نهایت بخشی از جوانی قرار دارد. حال آنکه بیش از نیمی از عوارض افتادن دریچه دو لتی در میان‌سالی خود را نشان می‌دهند که درمان‌ها سخت و با ریسک بالا ممکن است پاسخ دهند. همین مسئله موجب شده تا در حال حاضر معاینات جدی قلبی در بدو تولد صورت بگیرد و در صورتی که در معاینات ظن ابتلا به این بیماری مشاهده شد تست‌های جدی‌تر برای تأیید آن انجام شود؛ همچنین به والدین توصیه میشود که در کودکی معاینات روتین و سالانه قلبی را در دستور کار قرار دهند تا در صورتی که علائم این بیماری بروز پیدا کرد بتوانند به سرعت درمان‌های مناسب را در این زمینه در پیش بگیرند. با این توضیحات بخشی از مهم‌ترین درمان‌های ترمیمی اختلال دریچه میترال مادرزادی را مرور می‌کنیم؛
- آنولوپلاستی حلقه‌ای: جراح با دوختن حلقه‌ای از فلز، پارچه یا دستمال دور دریچه، دریچه را سفت می‌کند.
- ترمیم دریچه: جراح یک یا هر دو فلپ (لته) که وظیفه باز و بسته کردن دریچه را برعهده دارند ترمیم می‌کند. این مسئله ممکن است به شکل اصلاح، شکل‌دهی با بازسازی لته‌های دریچه دو لتی اجرا شوند.
- جراحی قلب کمتر تهاجمی: در این جراحی از برش‌های کوچک‌تر در قفسه سینه استفاده میشود و تلاش میشود از همین برش‌ها برای انجام عمل‌های ترمیمی استفاده شود.
از دلایلی که عمل‌های ترمیمی دریچه قلب به عمل‌های تعویضی ترجیح داده میشود این است که عمل‌های ترمیمی احتمال کمتری برای تضعیف عضله قلب دارند.
عمل جراحی ترمیمی افتادن دریچه قلب عمل سختی است؟
زمان بهبودی پس از جراحی ترمیم افتادگی دریچه میترال قلب مادرزادی بسته به عوامل فردی و رویکرد جراحی خاص مورد استفاده متفاوت است.
بستری در بیمارستان: بیماران معمولاً سه تا هفت روز پس از جراحی ترمیم دریچه میترال در بیمارستان می‌مانند.
بخش مراقبت‌های ویژه (ICU): پس از جراحی، بیماران ممکن است در ICU به هوش بیایند و به مدت ۱ یا ۲ روز در آنجا بهبود پیدا کنند.
بهبودی در منزل: پس از ترخیص از بیمارستان، بیماران به مدت سه تا چهار هفته به استراحت و نقاهت در منزل نیاز دارند.
بازگشت به فعالیت‌ها: بیشتر بیماران می‌توانند پس از چهار تا شش هفته فعالیت‌های معمول خود را از سر بگیرند؛ اما باید از بلند کردن اجسام سنگین و ورزش‌های شدید حداقل به مدت شش هفته اجتناب شود.
بهبودی کامل: بهبودی کامل از جراحی ترمیم دریچه میترال ممکن است تا سه ماه طول بکشد.
سخن پایانی
با همه توضیحاتی که در بالا درباره خوش‌خیم بودن افتادگی دریچه میترال مادرزادی ارائه کردیم؛ اما لازم است که این بیماری جدی گرفته شود و پزشک حاذقی برای درمان آن انتخاب شود. لازم است که در صورت مشاهده علائم این بیماری از جمله ضربان قلب تند یا نامنظم (آریتمی)، سرگیجه یا سبکی سر، تنگی نفس، به ویژه حین ورزش یا زمانی که صاف دراز کشیده‌اید، درد قفسه سینه، خستگی و تپش قلب (احساس ضربان قلب سریع یا نامنظم) یا آگاهی از وجود این بیماری در خانواده و احتمال انتقال ارثی آن با پزشکان و متخصصان مشورت کنید؛ اگر به چنین خدماتی نیاز داشتید متخصصان و کارشناسان ما در ghalbclinic آماده ارائه بهترین و مطمئن‌ترین خدمات پزشکی به شما هستند.
منابع
پزشک جراح و متخصص